-
1 каршы
I 1. прил.1) противополо́жный; противолежа́щий, противостоя́щийкаршы йорт — противостоя́щий дом
каршы карават — противостоя́щая крова́ть
каршы урам — противолежа́щая у́лица
2) перен.; разг. проти́вный, вражде́бный, антагонисти́ческийкаршы гаскәр — вражде́бное во́йско
3) перен.; разг. упря́мый, непослу́шныйкаршы кеше уенны бозар — (посл.) упря́мый челове́к испо́ртит игру́
4) напереко́р; про́тивкаршы сүз әйтү — сказа́ть напереко́р
бу тәкъдимгә каршы кеше юкмы? — есть кто про́тив э́того предложе́ния?
5) в функ. сказ. про́тивмин каршы түгел — я не про́тив, я не возража́ю
халык сугышка каршы — наро́д про́тив войны́
6) как первый компонент сложного слова противо-законга каршы противозако́нныйянгынга каршы чаралар — протипопожа́рные мероприя́тия
7) нареч. каршыга навстре́чуҗил каршыга исә — ве́тер ду́ет навстре́чу
каршыга килеп чыгу — вы́й́ти навстре́чу
каршыга очрау — попа́сться навстре́чу
8) в знач. послелога каршында, каршысында пе́ред, на виду́, в глаза́х (кого-л.)кешеләр каршында йөзем ак — пе́ред людьми́ моя́ со́весть чиста́
аның каршында начар булып калу — в его́ глаза́х оста́ться плохи́м
2. нареч.халык каршында саубуллашу — на виду́ у всех проща́ться
1) вопреки́, про́тив, напереко́ркаршы әйтү — сказа́ть про́тив
каршы эшләү — сде́лать напереко́р
2) навстре́чу, напро́тивкаршы очрады — попа́лся навстре́чу
каршы килә — идёт навстре́чу
каршы утыру — сиде́ть напро́тив
•- каршы әйтешү
- каршы әйтү
- каршы бару
- каршы буларак
- каршы булу
- каршы килү
- каршы куелу
- каршы кую
- каршы күтәрелү
- каршы тору
- каршы төшү
- каршы һөҗүм
- каршы чыгу II послелог; с направит. п.1) к, на, вбәхеткә каршы — к сча́стью
сорауга каршы җавап — отве́т на вопро́с
кызганычка каршы — к несча́стью
2) про́тивагымга каршы — про́тив тече́ния
яктыга каршы утыру — сиде́ть про́тив све́та
җилгә каршы бару — идти́ про́тив ве́тра
3) на, гля́дя на...төнгә каршы чәй эчү — пить чай на́ ночь
кичкә каршы юлга чыгу — на́ ночь гля́дя отпра́виться в путь
4) напро́тивукытучыга каршы утыру — сиде́ть напро́тив учи́теля
5) в отве́тхатка каршы хат язу — написа́ть письмо́ в отве́т
"кем бара" - диюгә каршы берничә кеше кул күтәрде — в отве́т на вопро́с "кто пойдёт?" по́дняли ру́ки не́сколько челове́к
-
2 кара-каршы
нареч.1) друг про́тив дру́га, лицо́м к лицу́; визави́; тет-а-теткара-каршы утыру — сиде́ть визави́
кара-каршы сөйләшү — разгово́р тет-а-те́т
кара-каршы очрашу — встре́титься лицо́м к лицу́
2) про́тив друг дру́гакара-каршы гаепләү — обвине́ние про́тив друг дру́га
3) разг.; см. капма-каршы•- кара-каршы әйтешү
- кара-каршы җырлау
- кара-каршы җыр әйтешү
- кара-каршы китерү
- кара-каршы көрәш -
3 капма-каршы
1. прил.1) в разн. знач. противополо́жный, диаметра́льно противополо́жный, контра́стныйкапма-каршы җавап — противополо́жный отве́т
капма-каршы төсләр — контра́стные цвета́
капма-каршы почмаклар — противополо́жные углы́ (мат.)
2) противоречи́вый, противоре́чащий, несовмести́мыйкапма-каршы фикерләр — противоречи́вые мне́ния
2. нареч.капма-каршы уйлар — противоре́чащие мы́сли
напро́тив, лицо́м к лицу́, друг про́тив дру́га- капма-каршы куюкапма-каршы утыру — сиде́ть лицо́м к лицу́ (друг про́тив дру́га)
-
4 против
предлог; с род. п.1) в разн. знач. каршы2) турысына3) ...дан4) разг. ( по сравнению) караганда, чагыштырганда5) в знач. сказ. каршыты согласен? - Нет, я против — син килешәсеңме? - Юк, мин каршы
6) в знач. сущ. каршы як (момент) -
5 визави
1) нареч. икәүдән-икәү, кара-каршы, йөзгә-йөз2) м; ж; нескл. каршыдаш, каршыда утыручы кеше -
6 аш
I сущ.1)а) суп (мясной, из фруктов), ва́рево прост. || супово́йтокмачлы аш — суп с лапшо́й; суп-лапша́
гөмбәле аш — суп с гриба́ми
бәрәңге ашы — карто́фельный суп; похлёбка
кәбестәле аш — суп с капу́стой; щи
чөгендерле-кәбестәле аш — суп из капу́сты со свёклой; борщ
аш ите — супово́е мя́со
аш тәлинкәсе — супова́я таре́лка
б) мн. ашлар ку́хня собир. (народная, национальная, вегетарианская)солдат ашлары — солда́тская ку́хня
2)а) блю́до, ку́шанье (горячее, холодное, детское); еда́, я́ствакамыр ашы — мучно́е блю́до; мучна́я еда́
кунак ашы — ку́шанье (я́ства) для госте́й
бәйрәм ашлары — пра́здничные я́ства (блю́да)
аңа нинди аш та ярый — ему́ люба́я еда́ по вку́су
ашны сеңгәч, хатынны үлгәч макта — (посл.) ≈≈ хвали́ еду́ перева́ренную, а жену́ поко́йную; хвали́ се́но (рожь) в стогу́, а ба́рина в гробу́
б) мн. ашлар (о видах пищи, об образе питания), стол (диетический, детский, овощной, вегетарианский); еда́ит ашлары — мясно́й стол; мясна́я еда́
3) еда́ (мн. нет); обе́д, тра́пеза (в монастыре́) || обе́денный, тра́пезный, столо́выйаштан соң ял итеп алу — отдохну́ть по́сле еды́ (обе́да)
даруны аш алдыннан эчү — пить лека́рства пе́ред обе́дом
ашка кайту — прийти́ на обе́д
аш дирбиясе — столо́вый серви́з
аш кашыгы — столо́вая ло́жка
аш вакыты — обе́денный час (переры́в), обе́д
аш өстәле — тра́пезный стол
4)а) обе́д ( с созывом гостей), обе́д в гостя́х; зва́ный обе́д (по какому-л. поводу); чаще индив.күршеләрне ашка чакыру — позва́ть сосе́дей в го́сти
ашка бару — пойти́ в го́сти
аштан таралышу — расходи́ться из госте́й
бәйрәмдә өй саен аш — на пра́здник в ка́ждом до́ме го́сти (обе́ды)
юбилей ашында булу — быть на юбиле́йном (зва́ном) обе́де
ураза ашы уздыру — созва́ть (собра́ть) госте́й на разгове́нье
б) помина́льный обе́д, поми́нки; сорочи́ны, сорокови́ны (ед. нет), три́знаәбисенең җидесенә аш үткәрү — провести́ поми́нки по седьмо́му дню ба́бушки
карчыклар аштан чыгып киләләр — стару́хи выхо́дят с поми́нок
•- аш арты ашамлыгы
- аш арты эчемлеге
- аш арты нигъмәте
- аш бүлмәсе
- аш мәҗлесе
- аш өе
- аш пешерү
- аш пешерүче
- аш савыты
- аш сеңдерү
- аш серкәсе
- аш тәмләткеч
- аш тозы
- аш үтмәү
- аш чүмече
- аш юллары
- ашка утыру
- ашка утырышу
- ашы тәмле••аш бирү — корми́ть, покорми́ть; пои́ть и корми́ть, напои́ть-накорми́ть; хле́бом-со́лью приве́тить
ашка таракан булу (булып төшү) — оказа́ться (стать, быть) нежела́нным (непро́шеным, незва́ным) го́стем (го́стьей); оказа́ться тре́тьим ли́шним ( в любви)
аштан ашка йөрү — ходи́ть (расха́живать, е́здить, разъезжа́ть, таска́ться) по гостя́м
аштан олы (зур, өстен, югары) булмыйлар (түгел) — от угоще́ния (хле́ба-со́ли) не отка́зываются
ашы юк — есть не́чего, корми́ться не́чем; без хле́ба
ашы юк ураза тотар — (посл.) кто без хле́ба - тот пости́тся
ашын ашаган, яшен яшәгән — своё пожи́л (про́жил, о́тжил), век (свой) о́тжил (про́жил)
- аш белән атканга таш белән атуашың аш, йокың йокы түгел (булмый) — кусо́к в го́рло не ле́зет (идёт, прохо́дит); кусо́к в го́рле застря́л, кусо́к поперёк го́рла (стои́т, идёт); ешь не ешь
- аш белән атканда таш белән ату
- аш булсын
- аш кайтару
- аш төрләндерү
- ашыгыз тәмле булсын II сущ.; спец.шли́хта (для запарки пряжи, ниточных мотков; раствор для проклейки основы ткани) -
7 караңгы
1. прил.1) тёмный, су́мрачный, неосвещённыйкараңгы бүлмә — су́мрачная ко́мната
караңгы урам — неосвещённая у́лица
2) тёмный, дрему́чийкараңгы урман — дрему́чий лес
3) тёмный (близкий к чёрному, не светлый)караңгы күк йөзе — тёмное не́бо
караңгы зәңгәр күлмәк — тёмно-си́нее пла́тье
ул караңгы төсләр генә кия — она́ но́сит то́лько тёмные цвета́
4) перен. тёмный, чёрный, беспросве́тныйкараңгы язмыш — тёмная судьба́
караңгы көннәр — беспросве́тные дни
якты һәм караңгы истәлекләр — све́тлые и мра́чные воспомина́ния
5) перен. мра́чный, су́мрачный, угрю́мый, хму́рый, неприве́тливый, неулы́бчивый ( о настроении человека)караңгы йөз — угрю́мое лицо́
караңгы чырай — мра́чный вид
6) перен. тёмный, сомни́тельный, непоря́дочный, неблагови́дный, подозри́тельныйкараңгы эшләр — тёмные дела́
караңгы шәхес — непоря́дочная ли́чность
караңгы юллардан килгән байлык — бога́тство, прише́дшее сомни́тельными путя́ми
7) перен. тёмный, неизве́стный, непоня́тный, нея́сный, тума́нныйәсәрнең караңгы урыннары — тёмные места́ прозведе́ния
минем киләчәгем караңгы — моё бу́дущее нея́сно
кияү - ат шикелле караңгы товар — (посл.) зять - как ло́шадь, неизве́стный това́р
8) перен.а) тёмный, неве́жественный, необразо́ванный, непросвещённый, отста́лый, некульту́рныйкараңгы кеше булып калу — оста́ться неве́жественным челове́ком
б) тёмный, глухо́й, отста́лыйилнең караңгы почмаклары — глухи́е углы́ страны́
2. сущ.караңгы авыллар — отста́лые дере́вни
темнота́, те́мень, тьма; су́мерки; мгла, мраккараңгыда калу — оста́ться в темноте́
3. нареч.бер караңгыдан икенче караңгыга — от темна́ до темна́
1) мра́чно, су́мрачно, угрю́мо, хму́ро, неприве́тливо, неулы́бчивокараңгы каршы алу — встре́тить хму́ро
2) в знач. нареч. караңгыда впотьма́х, в темноте́караңгыда утыру — сиде́ть в темноте́
•- караңгы чакта
- караңгы төшкәнче
- караңгы төшү
- караңгы иңү
- караңгы чүгү
- караңгыга калу••караңгы чырай белән — угрю́мо, мра́чно, неприве́тливо, негостеприи́мно
караңгы чырайлы — угрю́мый, хму́рый, мра́чный ( о человеке)
-
8 салкын
1. прил.1)а) холо́дный, моро́зныйсалкын кул — холо́дная рука́
салкын көн — моро́зный день
салкын җил — холо́дный ве́тер
салкын кыш — холо́дная ( суровая) зима́
б) студёный, ледяно́йбик салкын су — студёная вода́
2) холо́дный (не отапливаемый, не утеплённый, не излучающий тепла)салкын сарай — не утеплённый сара́й
салкын вагон — холо́дный ваго́н
салкын бүлмә — холо́дная ко́мната
салкын йолдызлар — холо́дные звёзды
3)а) холо́дный, осты́вший; сты́лый; не подогре́тый ( о пище)салкын коймак — холо́дные ола́дьи
салкын бәрәңге — осты́вший карто́фелъ
салкын аш — сты́лый суп
б) холо́дный ( в обычном виде)өстәлдә салкын закускалар — на столе́ холо́дные заку́ски
салкын ашамлык кына әзерләү — гото́вить то́лько холо́дные блю́да
в) холо́дный, прохлади́тельныйсалкын эчемлекләр — прохлади́тельные напи́тки
4) перен.а) холо́дный, бесстра́стный, бесчу́вственный, безду́шныйсалкын хатын — бесстра́стная же́нщина
салкын темперамент — холо́дный темпера́мент
б) холо́дный, хала́тный, равноду́шный, безразли́чный, безуча́стныйэшкә карата салкын мөнәсәбәт — равноду́шное отноше́ние к рабо́те
в) хладнокро́вный, сде́ржанныйсалкын акыл — холо́дный ум
5) спец. холо́дный, производи́мый без нагрева́ниясалкын штамповка — холо́дная штампо́вка
балыкны салкын юл белән ыслау — холо́дное копче́ние ры́бы
6) перен. холо́дный, сухо́й, суро́вый, стро́гий, недоброжела́тельныйсалкын елмаю — холо́дная улы́бка
салкын караш — недоброжела́тельный взгляд
2. сущ.салкын мөгамәлә — холо́дное обраще́ние
1) хо́лод, моро́з, сту́жакышкы салкын — зи́мний хо́лод
көчле салкын елганы катырды — сту́жа скова́ла ре́ку́
2) обычно мн. ч.салкыннархолода́, моро́зысалкын башланды — уда́рили моро́зы
3) холодо́к, прохла́даагач астына салкынга утыру — сесть в холодо́к под де́ревом
3. нареч.иртәнге салкында яхшырак эшләнә — в у́тренней прохла́де лу́чше рабо́тается
1) хо́лодно, моро́зно, прохла́днобүген салкын — сего́дня моро́зно
2) перен. хо́лодно, хала́тно, равноду́шно, безразли́чно, безуча́стно, прохла́дноэшкә салкын карау — равноду́шно относи́ться к рабо́те
3) перен. хо́лодно, су́хо, сде́ржанно, недоброжела́тельносалкынгына каршы алу — встре́тить хо́лодно
салкын гына сөйләшү — разгова́ривать су́хо
•- салкын тидерү
- салкын алдыру
- салкын тию
- салкын алу
- салкынга чыдам
- салкынга түзем
- салкынга чыдамлылык
- салкынга түземлелек••(аркадан, тәннән) салкын йөгерү — хо́лод (моро́з) по ко́же (по те́лу, по спине́)
салкын кан белән — хладнокро́вно
салкын канлы — хладнокро́вный
салкын карау — хала́тность
салкын корал — холо́дное ору́жие
салкын су койган кебек — как бу́дто холо́дной водо́й окати́ли (обли́ли)
салкын сугыш — холо́дная война́
-
9 тепло
I с1) җылы, җылылык2) перен. ( сердечность) җылылык, җылы, ягымлылыкII нареч.1) җылы2) в знач. сказ.; безл. җылымне тепло — миңа җылы, мин өшемим
3) перен. җылы, ягымлытепло встретить (кого-л.) — берәр кешене җылы каршы алу
См. также в других словарях:
каршында — Кемгә нәрсәгә мөнәсәбәттә булуны белдерә ил каршында йөзе ак. Каршы алу – 1) Килүче белән очрашу, аны сәләмләү 2) Нин. б. вакыйгага, хәбәргә һ. б. билгеле бер мөнәсәбәт күрсәтү. КАРШЫ БАРУ – Нин. б. эш яки фикер белән килешмәү, шуны кире кагу.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
каршысында — Кемгә нәрсәгә мөнәсәбәттә булуны белдерә ил каршында йөзе ак. Каршы алу – 1) Килүче белән очрашу, аны сәләмләү 2) Нин. б. вакыйгага, хәбәргә һ. б. билгеле бер мөнәсәбәт күрсәтү. КАРШЫ БАРУ – Нин. б. эш яки фикер белән килешмәү, шуны кире кагу.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
арт — Тирәлектә: күз караган якка капма каршы як; киресе: Ал. с. Арттагы, арткы, артта торган 2. Кеше гәүдәсендә һәм киемдә: арка ягы 3. Хайван гәүдәсендә: баш ягына капма каршы як, артсан 4. Нәр. б. ал ягының каршысындагы өлеше, арткы өлеше. Урындык,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урын — 1. Җир өстендә нәрсә дә булса урнашкан яки урнашырга мөмкин булган өслек, мөйдан. Нәр. б. торган яки булган мәйдан, тирәлек. Нәрсә өчен дә булса билгеләнгән мәйдан, пункт. Яту, утыру өчен билгеләнгән җир, мәйдан 2. Як; җир 3. күпл. Үзәктән читтә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге